Wczoraj i dziś - historia Powiatowej Biblioteki Pedagogicznej w Skarżysku-Kamiennej
Powstanie skarżyskiej Biblioteki Pedagogicznej wiązało się z rozwojem bibliotek pedagogicznych w Polsce, który nastąpił w latach 50. XX wieku. W 1951 roku ówczesne Ministerstwo Oświaty zatwierdziło statut, który określił cele i zadania tego typu placówek, jako służących kształceniu i doskonaleniu nauczycieli oraz pedagogizacji społeczeństwa. Jednocześnie wydano zarządzenie dotyczące tworzenia bibliotek pedagogicznych w powiatach. Skarżyska biblioteka, dzięki wieloletniej realizacji zadań statutowych, wpisała się zarówno w historię rozwoju lokalnej oświaty, jak i całej społeczności Skarżyska-Kamiennej i okolic.
Pedagogiczna Biblioteka Miejska
Biblioteka została powołana do życia na podstawie decyzji Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kielcach oraz skarżyskiego Wydziału Oświaty i Kultury w dniu 27.09.1955 roku pod nazwą Pedagogiczna Biblioteka Miejska w Skarżysku-Kamiennej. Pierwszy lokal, w którym się mieściła to sutereny Szkoły Podstawowej nr 1. Na potrzeby nowo powstałej placówki PBW w Kielcach przysłała pierwsze książki i dwie księgi inwentarzowe, a miejscowy Wydział Oświaty przydzielił dwa regały i szafę.
Pierwszy wpis w księdze inwentarzowej widnieje pod datą 27.09.1955 roku. Na koniec 1955 roku księgozbiór biblioteki liczył 220 tomów, a kolejne 424 zostały wypożyczone tymczasowo ze zbiorów Publicznej Biblioteki Miejskiej w Skarżysku-Kamiennej. Zarejestrowanych było 27 czytelników, w tym 23 nauczycieli. Pierwszym bibliotekarzem i kierownikiem biblioteki został Jan Gębski.
Od marca 1958 roku funkcję kierownika pełniła Maria Alberska. Pod koniec 1958 roku bibliotekę przeniesiono do Szkoły Podstawowej nr 5. Po roku biblioteka ponownie wróciła do SP nr 1, ale już do sali na pierwszym piętrze. W 1963 roku funkcję kierownika biblioteki objął Władysław Cudzich. Po dziesięciu latach istnienia księgozbiór biblioteki liczył 4227 tomów, zarejestrowanych było 319 czytelników. W 1970 roku zatrudniono drugiego pracownika Edwarda Wierzchowskiego, który zajął się uporządkowaniem gromadzonych czasopism.
W 1972 roku kierownikiem biblioteki została Aniela Pawlik. W pierwszej połowie lat 70. w bibliotece pracę podjęli także Zofia Paszkiel, Mirosława Chmielnicka, Ewa Zalewska, Jan Wantuch oraz Julianna Rokosz. Biblioteka zaczęła wówczas intensyfikować swoją działalność i wprowadziła nowe formy pracy. Wykonywane były zestawienia bibliograficzne, wykazy nowości dla szkół, wystawki tematyczne. Rozbudowany został warsztat informacyjno-bibliograficzny, m.in. powstał katalog zagadnieniowy. Przełomowym w historii biblioteki był 1974 rok. Biblioteka otrzymała wówczas nowy lokal. Zajęła parter skarżyskiego Domu Nauczyciela, co pozwoliło urządzić obszerną czytelnię.
Lata 70. to czas rozwoju placówki. Biblioteka zaczęła sprawować opiekę nad zespołem samokształceniowym bibliotekarzy pracujących w miejscowych szkołach. W ramach współpracy z Miejską Biblioteką Publiczną organizowała spotkania z ludźmi nauki, pisarzami, wykładowcami wyższych uczelni, m.in. z Ewą Nowacką, Wojciechem Żukrowskim, Stanisławem Żakiem. W 1974 roku, w konkursie organizowanym przez PBW w Kielcach, biblioteka otrzymała dyplom uznania za najlepszą bibliografię monograficzną powiatu. W 1976 roku gościła delegację nauczycieli z Hamburga i Pragi. Systematycznie powiększał się księgozbiór biblioteki. W 1975 roku liczył on 12765 woluminów. Biblioteka zyskiwała nowych czytelników. W 1975 było ich 798. Zatrudnieni zostali także nowi bibliotekarze Maria Rell, Helena Cieślik i Irmina Mazur.
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Kielcach. Filia w Skarżysku-Kamiennej
W 1976 roku biblioteka zmieniła swój status prawno-organizacyjny. Z dniem 01.10.1976 roku została włączona w strukturę Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Kielcach. Stała się jej filią. W grudniu 1978 roku biblioteka zorganizowała jedno z najważniejszych wydarzeń w historii swej działalności - sesję popularnonaukową w 100 rocznicę urodzin Leopolda Staffa, związanego u kresu życia ze Skarżyskiem-Kamienną. Z tej okazji biblioteka gościła m.in. przyjaciela poety, księdza Antoniego Boratyńskiego, którego Staff odwiedzał w Skarżysku, Tadeusza Różewicza, literaturoznawcę Zbigniewa Siatkowskiego oraz członków rodziny Staffa Elżbietę Staff-Zielińską, Halinę Radlicz-Rühle z mężem. Pokłosiem sesji jest zgromadzona w bibliotece tzw. kolekcja staffowska, na którą składają się m.in. listy do Anieli Pawlik od rodziny i przyjaciół poety, manuskrypt wiersza Leopolda Staffa napisanego w 1940 roku po zniszczeniu pomnika Chopina w Warszawie (podarowany bibliotece w podziękowaniu za organizację sesji), liczne zdjęcia dokumentujące pobyty Staffa w Skarżysku-Kamiennej.
W 1980 roku biblioteka obchodziła jubileusz 25-lecia istnienia. Z tej okazji zaprojektowany został przez wrocławskiego plastyka Janusza Halickiego staffowski ekslibris biblioteki. Jednocześnie biblioteka kontynuowała działalność edukacyjno-kulturalną. Organizowała sesje popularnonaukowe, np. 100 rocznica urodzin generała Władysława Sikorskiego, wieczory poetyckie poświęcone choćby Janowi Gajzlerowi, Konstantemu Ildefonsowi Gałczyńskiemu, czy miejscowym nauczycielom poetom, wystawy. We wrześniu 1980 roku biblioteka utworzyła punkt biblioteczny w skarżyskim Instytucie Kształcenia Nauczycieli i Badań Oświatowych. Regularnie dokonywano zakupów nowych pozycji, co powodowało powiększanie się księgozbioru oraz skutkowało zwiększeniem się liczby czytelników. W 1980 roku księgozbiór liczył 20509 woluminów, a zarejestrowanych było 1694 osób. W latach 80. zespół pracowniczy zasilili Zdzisława Miernik, Jolanta Noworycka, Anna Zieleniec oraz Janina Kubiak, która w 1986 roku objęła funkcję kierownika biblioteki.
Druga połowa lat 80. i początek 90. to intensyfikacja działalności metodycznej biblioteki (organizacja warsztatów i konferencji dla nauczycieli) oraz rozbudowa kartotek zagadnieniowych w oparciu o prenumerowane czasopisma z zakresu pedagogiki i psychologii. Ponadto Zdzisława Miernik nawiązała stałą współpracę z redakcją "Poradnika Bibliotekarza", na łamach którego regularnie publikowała zestawienia bibliograficzne dotyczące polskich pisarzy współczesnych. W bibliotece zatrudnione zostają także Jadwiga Laliczyńska, Agnieszka Wikło, która stworzyła kartotekę rocznic oraz Helena Wanko. Rozrastający się księgozbiór biblioteki - w 1995 roku liczył 28686 woluminów - powodował jednak, że placówka zaczęła borykać się z bardzo dużymi problemami lokalowymi.
Lata 90. to także okres problemów z finansowaniem zakupów nowych pozycji. Wiele książek, które w tamtych latach trafiły do biblioteki zostało opatrzonych pieczątką "Zakupione za pieniądze czytelników". Jednocześnie biblioteka notowała rekordy w ilości czytelników, odwiedzin i wypożyczeń. Każdego roku do biblioteki zapisywało się ponad 1 tys. czytelników, z czego 1/3 stanowili nauczyciele. Taka sytuacja miała miejsce do połowy lat dwutysięcznych.
Po 2000 roku ze względu na trudne warunki lokalowe biblioteka zaczęła organizować imprezy poza swoimi murami. W 2000 roku była współorganizatorem III Ogólnopolskiego Konkursu Literackiego im. Leopolda Staffa, w ramach którego Janina Kubiak na plebanii Kościoła pw. św. Józefa Oblubieńca w Skarżysku-Kamiennej, przygotowała wystawę fotografii oraz głosiła dla uczniów ze skarżyskich szkół prelekcje na temat związków poety ze miastem. W roku 2003 roku wspólnie ze Specjalnym Ośrodkiem Szkolno-Wychowawczym nr 2 i Zarządem Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego w Skarżyska-Kamiennej biblioteka zorganizowała sesję popularnonaukową „Wczesna diagnoza autyzmu”, na którą zaproszono specjalistów z Fundacji Synapsis. Biblioteka uczestniczyła także w akcji Cała Polska czyta dzieciom.
Bibliotekę bardzo licznie odwiedzali wówczas nauczyciele, którzy realizowali ścieżkę awansu zawodowego. Korzystali z materiałów zgromadzonych w bibliotece, stanowiących pomoc przy opracowaniu planów pracy, sprawozdań czy teczek awansowych. Najliczniejszą grupę odbiorców stanowiły jednak osoby studiujące, głównie kierunki pedagogiczne. Był to czas, gdy studenci, do małej, wyposażonej ledwie w pięć stolików czytelni, ustawiali się w długich kolejkach.
Początek XXI wieku przyniósł zmiany personalne w bibliotece. W 2005 roku kierownikiem biblioteki została Jolanta Półtorak, ponadto zatrudnieni zostali Roman Sowa i Ewelina Jurek. W związku ze zmianami w egzaminie maturalnym ze zbiorów biblioteki masowo korzystali maturzyści. Średnio z czytelni korzystało 4 tys. osób rocznie. Cały czas zwiększał się księgozbiór biblioteczny. W 2000 roku liczył 30268 woluminów. Zarejestrowanych było 1255 czytelników.
Biblioteka rozwijała także działalność edukacyjną. W 2007 roku realizowała program „Nauczyciel i uczeń po lekcjach w nowoczesnej, medialnej bibliotece pedagogicznej”, a w 2008 „Uczyć bawiąc – małe dziecko w nowoczesnej multimedialnej bibliotece pedagogicznej”. W ramach obu programów biblioteka została wyposażona w bogaty zbiór filmów i programów edukacyjnych oraz gier komputerowych. W 2011 roku wraz z przystąpieniem do projektu Filmoteki Szkolnej zaczęto realizować w szkołach zajęcia z edukacji filmowej. Prowadził je Roman Sowa, który także publikował, m.in. na łamach czasopism wydawanych przez Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, artykuły metodyczne na temat wykorzystania filmu w edukacji. Dużym zainteresowaniem cieszyły się wystawy tematyczne organizowane w ramach obchodów Europejskich Dni Dziedzictwa, np. wernisaż prac tkackich Urszuli Jędrzejczyk.
Był to także czas podjęcia intensywnych prac nad komputeryzacją zbiorów i informatyzacją procesów bibliotecznych. Zakupiono pierwsze komputery do pracy własnej oraz program biblioteczny MAK do opracowania zbiorów. W 2005 roku uruchomione zostało Internetowe Centrum Informacji Multimedialnej. Czytelnikom udostępniono 4 stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu oraz możliwością drukowania i skanowania materiałów. W 2008 roku udostępniono katalog komputerowy, dzięki któremu możliwe stało się przeglądanie zbiorów on-line. Czytelnicy mogli korzystać z katalogu książek, czasopism, multimediów oraz z tworzonej na bieżąco kartoteki zagadnieniowej.
Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna
Koniec 2013 roku przyniósł kolejną zmianę prawno-organizacyjną biblioteki. Placówka została przejęta przez powiat skarżyski od samorządu województwa świętokrzyskiego. Od dnia 01.01.2014 roku biblioteka wraz ze miejscową Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną została włączona w skład nowo powstałej instytucji, czyli Powiatowego Centrum Rozwoju Edukacji, którego celem jest wspieranie pracy lokalnych szkół i placówek edukacyjnych. Biblioteka przyjęła nazwą Powiatowa Biblioteka Pedagogiczna w Skarżysku-Kamiennej.
Jednym z głównych efektów przejęcia biblioteki przez powiat skarżyski była przeprowadzka placówki do nowego, zmodernizowanego lokalu, przystosowanego do prowadzenia działalności bibliotecznej. Na nową siedzibę przeznaczono budynek po dawnej stołówce szkolnej przy Placu Floriańskim 1. Na potrzeby biblioteki przeznaczono pomieszczenia o łącznej powierzchni ok. 350 m2. W budynku wydzielona została także sala konferencyjna powiatu skarżyskiego, w pełni wyposażona w sprzęt elektroniczny m.in. w projektor multimedialny i system nagłaśniający. Sala wraz z zapleczem socjalnym umożliwiła bibliotece organizowanie spotkań i konferencji dla nauczycieli oraz prowadzenie zajęć edukacyjnych z uczniami. Uroczyste otwarcie biblioteki przez Starostę Powiatu Skarżyskiego Jerzego Żmijewskiego i Wicemarszałka Województwa Świętokrzyskiego Kazimierza Kotowskiego nastąpiło 13.01.2015 roku. Przez kolejne dni bibliotekę licznie odwiedzali przedstawiciele lokalnych władz oraz instytucji kultury i edukacji.
Dzięki nowej siedzibie biblioteka zintensyfikowała swoją działalność szkoleniową wobec lokalnego środowiska oświatowego. Od 2014 roku w ramach wspomagania procesów edukacyjnych biblioteka tworzy sieć współpracy i samokształcenia nauczycieli bibliotekarzy z terenu powiatu skarżyskiego. Za koordynację sieci odpowiadają Jolanta Półtorak i Ewelina Jurek. Dla bibliotekarzy organizowane są spotkania, warsztaty i konferencje metodyczne, m.in. we współpracy ze Świętokrzyskim Centrum Doskonalenia Nauczycieli w Kielcach.
Biblioteka organizuje i prowadzi także wspomaganie lokalnych szkół i placówek w zakresie realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych. Co roku przygotowywana jest nowa oferta zajęć edukacyjnych dla uczniów, w której uwzględnia się aktualne kierunki polityki oświatowej państwa, zmiany w systemie oświaty, odpowiednie zapisy z podstaw programowych. Uczniowie mogą skorzystać z zajęć z edukacji czytelniczej, biblioterapii, z edukacji medialnej, filmowej, regionalnej. Pracownicy biblioteki realizują zajęcia w siedzibie placówki lub w szkołach. Oferta edukacyjna biblioteki cieszy się dużym zainteresowaniem. W roku szkolnym 2018/2019 w rożnych zajęciach wzięło udział 920 uczniów, a w roku szkolnym 2019/2020 – 670.
Samodzielnie lub we współpracy z lokalnymi instytucjami biblioteka organizuje różnego rodzaju wydarzenia. Na przestrzeni kilku ostatnich lat zorganizowano m.in. spotkania poetyckie, np. "Przedpołudnie z poetą ks. Janem Twardowskim", akcje głośnego czytania, np. "Młodzież czyta dzieciom", "Świętokrzyskie Czyta Żeromskiego", "Czytanie poezji Leopolda Staffa", a także spotkania poświęcone tematyce regionalnej, np. "Harcerki i harcerze ZHP hufca Skarżyska-Kamiennej i Bliżyna". Przygotowywano konkursy czytelniczo-plastyczne, np. "Książka moich marzeń – ArtBook, "Sleeveface – ubierz się w książkę", "Ekslibris PBP" (pokłosiem konkursu jest obecny ekslibris biblioteki autorstwa Anity Sieczki), imprezy dla przedszkolaków, np. "Bohaterowie naszych bajek" czy spotkania edukacyjne dla uczniów, np. "Historia prasy polskiej do 1989 roku".
Od 2017 roku we współpracy ze skarżyskimi szkołami i instytucjami biblioteka organizuje Powiatową Grę Czytelniczą przeznaczoną dla uczniów szkół podstawowych. Dotąd odbyły się cztery edycje gry, z czego jedna online. Od kilku lat podczas obchodów Święta Wolnych Książek biblioteka organizuje także plenerowe półki bookcrossingowe dla mieszkańców Skarżyska-Kamiennej.
Biblioteka zorganizowała także szereg wystaw, na których m.in. promowano twórczość uczestników Dziennego Środowiskowego Domu Samopomocy w Skarżysku-Kamiennej oraz wystawiano prace skarżyskich uczniów, np. "Czarownice świętokrzyskie". Regularnie przygotowywane są wystawki tematyczne i okolicznościowe związane z m.in. obchodami Tygodnia Kultury Języka, rocznic oraz wydarzeń literackich i kulturowych.
Biblioteka cały czas dba o rozwój księgozbioru. W miarę możliwości stara się uzupełniać zbiory o nowości, głównie z zakresu pedagogiki, psychologii oraz nauk społecznych. W 2017 roku pozyskała środki z Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa na zakup nowych książek. Regularnie prenumerowanych lub pozyskiwanych jest około 35 tytułów czasopism. Ze względu na zmianę prawno-organizacyjną biblioteka zmieniła system biblioteczny. Podjęła pracę nad modernizacją katalogu online. Obecnie udostępnia czytelnikom niepełny katalog, tworzony w systemie MAK+, integrujący różne typy dokumentów.
Jednocześnie pracownicy biblioteki starają się systematycznie doskonalić swoje kompetencje i umiejętności by móc realizować zadania statutowe bibliotek pedagogicznych. Szkolą się m.in. w zakresie edukacji filmowej i medialnej, biblioterapii oraz nowych technologii. Aktywnie uczestnicząc w wielu wydarzeniach oświatowych i kulturalnych na terenie miasta i powiatu, np. wernisażach wystaw, spotkaniach autorskich, wieczorach poetyckich, pasowaniach na uczniów, konkursach, rocznicach, jubileuszach, promocjach książek, konferencjach naukowych i popularno-naukowych, targach edukacyjnych, promują placówkę wśród lokalnej społeczności.
Bibliotekę, która poprzez gromadzenie i udostępnianie fachowego księgozbioru naukowego i popularnonaukowego, specjalistycznych czasopism dziedzinowych, metodycznych oraz regionalnych, a także działalność edukacyjną i kulturową, od 65 lat zaspakaja potrzebę kształcenia i dokształcania mieszkańców Skarżyska-Kamiennej i okolic.